Obecnie genealogia przechodzi swój „złoty okres”. Dostęp do danych jeszcze nigdy nie był tak łatwy jak dziś. Codziennie kolejne archiwalne dokumenty ulegają digitalizacji i publikowane są w internecie. Nieocenioną pomoc niesie również nauka: dzięki genetyce genealogicznej i ogromnym bazom danych DNA, otwierają się przed nami nowe możliwości poszukiwania zarówno bliskiej rodziny, jak i przodków żyjących wiele tysięcy lat temu. Testy genealogiczne nie badają całego DNA, a jedynie interesujące nas wycinki (również w zależności od zasobności naszego portfela). Istnieją trzy rodzaje komercyjnych testów:

• autosomalny – jest to najtańszy test (około 200 zł) badający relacje z najbliższą rodziną (w moich badaniach testy autosomalne potwierdziły informacje z metryk o powiązaniach rodzinnych do 5-6 pokoleń wstecz, czyli poświadczają istnienie wspólnego przodka urodzonego w połowie XVIII wieku);
• mitochondrialny (mtDNA), tzw. matczyny – test kosztujący około 630 zł, badający przodków "po kądzieli", czyli w linii kobiecej (mitochondrium posiada swoje własne DNA, które dziedziczone jest po matce jako część komórki jajowej). W przeciwieństwie do pozostałych ssaków, wszyscy obecnie żyjący ludzie pochodzą od jednej pramatki (zwanej Mitochondrialną Ewą), która żyła około 140-240 tys. lat temu w środkowo-zachodniej Afryce.
• test chromosomu Y, tzw. ojcowski – najdroższy test (kosztujący około 1950 zł + 600 zł za niezbędne dodatki), ale najbardziej interesujący genealogów. Pomaga w pozyskiwaniu informacji "po mieczu", czyli o wszystkich przodkach w linii ojcowskiej. Również w odróżnieniu od innych zwierząt, współcześnie żyjący ludzie pochodzą od jednego praojca (zwanego Y-chromosomalnym Adamem), który żył około  60-338 tys. lat temu w środkowo-wschodniej Afryce.

I. Y-DNA SZLACHECKIEJ RODZINY DUNIKOWSKICH

          W lipcu 2024 roku otrzymałem wyniki kolejnych zleconych przeze mnie próbek DNA, dzięki którym wiemy już, że stolnik halicki Michał Tomasz Franciszek Mateusz z Urska Dunikowski herbu Habdank (*1755.02.27 †1824.05.13), pradziad większości obecnie żyjących Dunikowskich z linii szlacheckiej posiadał haplogrupę I-FTG24315 / I-A16681 (dawniej wg ISOGG: I2a1a2b1a1a1a1c). Nie jest to najbardziej powszechna grupa słowiańska, gdyż wywodzi się z bałkańskiej grupy dynarskiej L-621 (I2a1a2b). Mutacja tej haplogrupy ukształtowała się około 2 200 lat temu. Obecnie z osób przetestowanych na całym świecie jest tylko 22 wyników dla tej grupy (Polska, Rosja, Ukraina, Łotwa, Czechy, Słowacja, Słowenia, Norwegia). Istnieje również jedna próbka kopalna z Sungir (Сунгирь), który jest obecnie częścią Włodzimierza w Rosji. Próbka pochodzi z odnalezionej żuchwy późnośredniowiecznego człowieka (XII wiek). Obecnie brak jest próbek pokazujących pokrewieństwo późniejsze niż w starożytności.

II. Y-DNA CHŁOPSKIEJ RODZINY DUNIKOWSKICH ZE ZBYSZYC (MAŁOPOLSKA)

          W kwietniu 2025 roku otrzymałem natomiast wstępne wyniki bardzo ważnej chłopskiej linii Dunikowskich. Ta rodzina ma haplogrupę z I-CTS6433 (dawniej wg ISOGG: I2a1b1a2b1a2) datowaną na 2400 p.n.e., a próbki kopalne z tego okresu pochodzą głównie z Danii. Haplogrupa ta określa najstarszego znanego nam Dunikowskiego ze Zbyszyc: węglarza dworskiego Marcina (*~1756 †~1820). Marcin został sprowadzony do Zbyszyc około 1780 roku przez rodzinę Stadnickich, właścicieli kasztelu i miasteczka. Nie mamy informacji o jego rodzicach, czy też wcześniejszym miejscu zamieszkania.

III. METODOLOGIA BADAŃ

          Nie mamy bezpośredniego dostępu do próbek przodków z połowy XVIII wieku. Oczywiście możliwe jest przebadanie wszystkich żyjących męskich potomków testami Y-DNA, ale jest to zbyt drogie. Dlatego oszacowanie wyników dzielę na etapy:

• Wstępnie badam testami autosomalnymi żyjące osoby (ponieważ są to najtańsze testy). Takie testy pozwalają na potwierdzenie pokrewieństwa najdalej do połowy XVIII wieku (ja wtedy posiadałem aż 128 praprapraprapradziadków). Jeżeli brakuje pokrewieństwa, oznacza to przerwanie linii DNA, czyli adopcję, gwałt lub zdradę.
• W przypadku potwierdzenia pokrewieństwa można przejść do droższych testów Y-DNA, aby potwierdzić wspólną linię ojcowską przynajmniej 2 osób (ważne by wspólny przodek był jak najbardziej odległy w czasie). Najprostsze testy (37 markerów) wyznaczają haplogrupę do czasów starożytnych.
• Gdy oba powyższe etapy są pozytywne, rozszerzamy ilość badanych markerów z 37 do 700, co pozwala nam precyzyjnie określić wspólnego przodka (niestety testy Y-DNA „Big Y-700” są drogie).

          Jeżeli w bazach DNA są już informacje (ja korzystam z baz MyHeritage i FTDNA), które mogą nam pomóc, wtedy ilość badanych osób możemy ograniczyć.

IV. CIEKAWOSTKI

          Wspólny męski przodek dla małopolskiej linii chłopskiej i szlacheckiej żył około 23 tysiące lat temu (haplogrupa słowiańska I-L460, dawniej I2a1).

          Linia szlachecka miała wspólnego męskiego przodka z Marcinem Lutrem 450 lat p.n.e.

          Małopolska linia chłopska miała wspólnego męskiego przodka z Chuckiem Norrisem 2 400 lat p.n.e. :)

          Szlachecka linia ma pokrewieństwo dla następujących próbek kopalnych:

• Sunghir 6 (XII w, Rosja) - wspólny przodek około 200 n.e.
• Pohansko 41 i 44 (IX w, Czechy) - wspólny przodek około 50 n.e.
• Hrtkovci 1116 (IX w, Serbia) - wspólny przodek około 50 n.e.
• Kraków-Zakrzówek 210 (XIII w, Polska) - wspólny przodek około 1 n.e.

V. WĘDRÓWKI MĘSKICH PRZODKÓW

          Przodkowie Słowian (a więc i Dunikowskich) przybyli ze środkowo-zachodniej Afryki. Szacujemy, że nasz praojciec Adam mieszkał w swoim Edenie około 230 tys. lat temu. Według FTDNA potomkowie Adama nieśpiesznie migrowali w kierunku zachodnim osiągając Półwysep Arabski dopiero około 60 tys. lat temu. Gdzieś na granicy Afryki i Azji (w Iranie?) spotkali Neandertalczyków, z którymi mieli dzieci – dzięki którym jako Słowianie mamy jasną skórę, blond włosy i niebieskie oczy. Po kolejnych 20 tys. latach osiągnęli Europę (tereny dzisiejszej Bułgarii).

VI. NIEBEZPIECZEŃSTWA TESTÓW DNA ORAZ BEZPIECZEŃSTWO DANYCH

          Testy DNA choć same w sobie są całkowicie bezpieczne (materiał pobiera się wymazówką z wewnętrznej strony policzka), niosą ze sobą pewne zagrożenie. Czasami historie rodzinne starannie skrywają tajemnicę naszych matek i babć: przygarnięcia, adopcji, gwałtu czy zdrady małżeńskiej. O ile przerwanie linii DNA u (5*pra)dziadka nie niesie dla nas obciążenia emocjonalnego, o tyle odkrycie braku ojcostwa u własnych rodziców czy dziadków może nieść tragedie rodzinne. Warto o tym pamiętać. Może też się zdarzyć, że odkryjemy bliskie pokrewieństwo z obcą osobą. W dotychczas przebadanych przeze mnie próbkach DNA Dunikowskich nie miałem takiego przypadku, wyniki zawsze były zgodne z aktami urodzeń.
          Bazy DNA, tak jak wszystkie inne bazy danych w internecie, są atakowane w celu kradzieży informacji. Tak, czasami dochodzi do takich wycieków. Jeżeli jednak ktoś obawia się, że dzięki tym danym będzie wytypowany przez przestępców do pozyskania np. nerki, to pragnę uspokoić, że według mnie nie ma tu żadnego zagrożenia, gdyż podstawowe dane genealogiczne nie posiadają ani informacji medycznych, ani o zdrowiu. Natomiast prawdą jest, że bazy DNA są nielegalnie wykorzystywane przez służby do typowania podejrzanych za pomocą zostawionego na miejscu przestępstwa materiału DNA, aby znaleźć przynajmniej najbliższą rodzinę poszukiwanego. Można też wyrazić świadomą zgodę (FTDNA) na legalne korzystanie z wyników przez służby. Wiem, że są osoby które boją się o swoje dane wrażliwe. Słusznie. Miejmy jednak świadomość, o ile bardziej ważne dane o nas są przetwarzane np. przez portal IKP (pacjent.gov.pl).

VII. ZAPROSZENIE

          Gorąco zachęcam wszystkich Dunikowskich do powiększenia rodzinnej bazy DNA. Obecnie mamy wiele gałęzi Dunikowskich o niewiadomym stopniu pokrewieństwa. Potomkowie szlachty tworzą jeden główny Ród oraz dwie gałęzie sieroce z terenów dzisiejszej Ukrainy. Natomiast potomkowie chłopów tworzą kilka osobnych rodzin w różnych województwach, również o niewiadomym pokrewieństwie.
          Dzięki testom DNA mamy możliwość odkryć nasze korzenie, o których jeszcze nic nie wiemy.
          Osobom o małym doświadczeniu, chętnie pomogę w całej procedurze zakupienia testu DNA.
          Po otrzymaniu zestawu, materiał do testu pobiera się samodzielnie w domu, robiąc bezinwazyjny wymaz z wewnętrznej strony policzka. Próbki najlepiej odesłać Pocztą Polską.

          W zakładce "kontakt" znajdziesz mój adres e-mail.